Tarihin en büyük ekonomik krizine doğru hızla sürüklenirken eski bir tedbir yeniden gündeme geldi: Devre kesiciler.
Bir çok hisse senedi piyasasında aşağı ya da yukarı yönlü aşırı fiyat hareketlerini engellemek için mekanizmalar vardır. Aşırı hareketler piyasada korkuyu gösterir. Korku endeksi olarak adlandırılan VIX aslında ‘volatilite’ yani oynaklık endeksidir.
ABD Borsası için VIX Endeksi Pazartesi itibariyle 2008 Krizi’nin en kötü zamanlarındaki seviyeleri bile geride bıraktı! ABD Borsası o gün işlemlerin tamamen durdurulmasını gerektirecek %13’lük bir düşüşün kıyısından döndü. 1987 Borsa çöküşünden sonra tarihte en kötü günlük kayıplarını yaşadı.
Kripto para piyasaları zaten normalde bile klasik piyasalara göre daha ‘volatil’. Devre kesiciler yok. Tatil yok. 7/24 İşlemler devam ediyor. Bu nedenle tarihin en büyük ekonomik felaketinde hareketler aşırı boyutlara varıyor. Buna rağmen hala Bitcoinde tarihin en kötü düşüşlerini görmedik.
Kripto para piyasalarında devre kesicilerin ya da işlemlerin tamamen durdurulmasının mümkün olmaması, şu an bir dezavantajı olarak görünüyor. Çok hızlı ve çok sert düşüşler yatırımcıları zorluyor. Borç alarak ‘Margin’ işlem yapanların teminatlarını yani varlıklarını kaybetmesine neden oluyor.
Ancak küresel krizde bir sonraki aşama kripto para piyasaları için avantaja dönüşebilir. Şimdiden bir çok uzman klasik hisse senedi piyasalarının kapatılması gerektiğini söylemeye başladı. CNBC Anchorları bu planı dile getirdi. David Faber 2 hafta piyasaların tatil edilmesini önerdi. ABD Hazine Bakanı Mnuchin piyasaları açık tutmak niyetinde olduklarını ifade etti. Yani aslında kapanma riski olduğunu kabul etmiş oldu. Ünlü yatırımcı Tim Draper da piyasaların geçici kapatılmasını tavsiye etti.
11 Eylül olaylarında New York Borsası bir hafta kapatılmıştı. Şimdi de iki haftalık bir geçici kapatmadan bahsediliyor.
Ancak böyle bir kapatma tedbiri olayları daha da kötüleştirebilir. Şu an nakit ihtiyacı olanların en azından bir kısmı borsada yıllardır kar ettikleri pozisyonları hala karlı biçimde satabiliyorlar. Sadece kardan zarar ediyorlar. Ancak piyasalar kapanırsa tezgah üstü (OTC) denilen piyasalarda çok daha zor koşullarda bu satışları yapmak durumunda kalacaklar. Bu durumda elbette zararları da derinleşirecek.
Üstelik piyasaları iki hafta geçici kapatmak, COVID-19 salgını hafiflemezse kalıcı hale de gelebilir. Birinci Dünya Savaşı başladığında 1914 yılında tüm Avrupa borsaları aynı anda kapandı. yatırımcılar perişan oldu. New York Borsası o sene Temmuz-Aralık ayları arasında kapalı kaldı. Yani birkaç hafta diye başlayan uygulama en az birkaç aya rahatlıkla uzayabilir.
Bu durumda açık olan piyasaların kapalı olanlar üzerinde bir avantaj yakalaması mümkün olabilir. Özellikle finansal sistemin tamamen kilitleneceği bir sistemik risk algısı başlarsa yatırımcı üretimi sınırlı sağlam paralara yani Altın, Gümüş ve Bitcoin‘e kaçacaktır. Çünkü 2008 Krizi’nde özellikle Güney Kıbrıs krizinde benzer durumlar yaşandı.
Bitcoin’de kurumsal yatırımcılar klasik piyasalarda yaptıkları ‘margin’li işlemlerin silinmemesi için büyük satışlar yapıyor. Kurumsal yatırımcı ve türev yatırımcısı pozisyonlarını bitirirse ve marginli kripto para piyasaları da yakıtını tüketirse Bitcoin tekrar ‘halving’e odaklanabilir.
Devre kesiciler aşağı yönlü düşüşleri durdurduğu gibi şu an yukarı aşırı hareketleri de engelliyor. Piyasalar normale döndüğünde kripto para piyasaları hızla aşağı gittiği gibi çok muhtemeldir ki aşağı gittiğinden çok daha hızlı yukarı gidecektir. Çünkü piyasaların normalleşmesi için Dünya merkez bankaları ve hükümetler piyasalara inanılmaz miktarlarda para vermek zorunda kalacak. Şuan verdikleri para etkili olmuyor çünkü sistem kilitlenmeye başladı. Para sisteme giremiyor. Ekonominin normale dönmesi için sistemin kilidi mecburen yeniden açılacak. Ve aşırı basılan para sisteme girecek. Sonrasını ise tarih yazacak…
